قاسم جغتایی در گفت و گو با پایگاه اطلاع رسانی صندوق احیاء (صابتا) گفت: اینکه شهرهای ما به لحاظ معماری و فضای زیست اجتماعی، هویت خود را کما بیش از دست داده اند یک واقعیت انکار ناپذیر است. بناها و بافت های تاریخی از اصلی ترین عناصر هویت بخش به شهرها و محیط های اجتماعی هستند و در شرایط فعلی چون این بناها از دایره استفاده عمومی خارج شده اند، عملا تاثیر خود را برای شکل دهی به هویت شهرها از دست داده اند.
این مدرس معماری دانشگاه ادامه داد: یکی از اولین و مهمترین گام های ما برای باز تعریف فضای شهری و بازگشت هویت به این فضا، بازگرداندن مردم و روح زندگی به بناها و بافت های تاریخی است که در اختیار داریم. در واقع احیاء بناهای تاریخی اگر اصولی و علمی انجام شود می تواند ذائقه عمومی جامعه را برای زیست فرهنگی در فضای شهرها تغییر دهد. یکی از مشکلات اساسی ما این است که جامعه شهری ما خصوصا در کلان شهرها تجربه استفاده از معماری سنتی و ارتباط با آن را از دست داده و معنای شکل گرفته در ذهن مردم می رود تا محدود به چارچوب آپارتمان هایی شود که تنها نقش سرپناه بازی می کنند و در ارتباط معنایی و فرهنگی با ساکنان آن قرار ندارند.
وی با بیان اینکه «ما باید کاری کنیم تا پیوند هویتی بین جامعه با معماری فرهنگی مناطق مختلف یک بار دیگر برقرار شود» افزود: این اتفاق هم اصلا موضوع غریب و خارق العاده ای نیست. مثلا در شهری مثل تبریزی هر شهروندی عمارت «ائل گلی» را جزیی از هویت فرهنگی خود می داند و یا در اصفهان مجموعه ای چون نقش جهان و دیگر بناهای تاریخی به همین شکل. یکی از دلایل اصلی این حس در شهروندان این شهرها این است که روح زندگی هنوز در این عمارت ها و بناها وجود دارد و این معماری و میراث فرهنگی با زندگی آن مناطق همچنن پیوند خود ر حفظ کرده است.
جغتایی تصریح کرد: این بناها و مجموعه ها در جوامع شهری که مثال زدم مانند پدربزرگی عمل می کنند که فرزندان آن فرهنگ و به عبارتی همان شهروندان خود را به صورت طبیعی موظف می دانند هر چند وقتی یک بار به آن سر بزنند و از ارتباط متقابل با آن انرژی و هویت کسب کنند. حالا فرض بگیرید که این بناها سلامت صد در صد خود را به لحظ فنی داشت، اما در آن بر روی مردم قفل بود. آیا چنین رتباط فرهنگی در آن جوامع شهری بین شهروندان و آن بخش هویتی ایجاد می شد؟ قطعا جواب منفی است.
مدرس معماری دانشگاه بجنور تاکید کرد: این اتفاقی است که باید در سراسر مناطق کشور ما بیفتد تا بتوانیم امیدوار باشیم که بخشی از هویت فرهنگی ما در آینده بازیابی و ترمیم شود.
وی با اشاره به بی هویتی شهر سازی و معماری فعلی شهرهای کشور گفت: بی هویتی معماری ما و خالی شدن شهرهای ما از هویت فرهنگی مستقلی که همیشه در طول تاریخ داشته ایم، دلایل متفاوتی دارد که یکی از عمده ترین دلایل آن هم همین مساله است که ما یا بافت های تاریخی را کلا فرسوده محسوب کرده ایم و آن را از دست داده ایم و یا اینکه اگر هم خواسته ایم برای آن ارزشی قایل شویم، ارتباط آن را با زندگی عمومی جامعه قطع کرده ایم و آن را از انظار عمومی پنهان نموده ایم.
جغتایی با بیان اینکه «جامعه ما در دهه های اخیر تجربه ارتبط بین زندگی روزمره و آسایش خاطر با معماری و مفهوم هویتی خانه را از دست داده است»، افزود: مردم ما کم و بیش مثل فردی شده اند که چون در یک منطقه دور افتاده و به دور از تکنولوژی زندگی می کند، خیال می کند که تمام دنیا همین است که می بیند. جامعه ما الان فکر می کند که مفهوم فرهنگی و زیستی خانه همین است که در آپارتمان آن را تجربه می کند. چون دیگر خاطره و تصویر روشنی از پدیده ای مثل حوز خانه و باغچه و عناصر بی شمار دیگر معماری ایرانی که کارکردی در راستای آرامش خاطر فرد داشته اند، ندارد.
وی ادامه داد: الان در شهری مثل یزد در بسیاری از محلات جدید هم که می رویم و با ساختمان های نوساز مواجه می شویم، می بینیم که عناصری مثل بادگیر یا حوزخانه و اشکال مختلف تزئیات اصیل در آن فراموش نشده و به کار می رود. این به دلیل آن است که از یک سو حفظ بافت تاریخی آن شهر و از سوی دیگر غلیان زندگی در آن باعث شده تا شهروند یزدی احساس کند که این بافت ها هویت او هستند و باید آن را حفظ کند و حتی اگر می تواند اشاعه دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه بجنورد گفت: در مقابل شما این وضعیت را با شهری همچون تهران و شهرهای دیگری که بافت تاریخی خود را از دست داده اند و یا ارتباط مردم با بناهای تاریخی آن قطع شده، مقایسه کنید تا متوجه شوید بازگرداندن زندگی به بناهای تاریخی تا چه اندازه می تواند هویت ساز جامعه باشد.
انتهای پیام/
